FORUM GEOLOGICZNE

tomten · Dołączył: 31 Paź 2023 Posty: 11 Przeczytał: 7 tematów

dzień dobry, kamień o ciekawej budowie "kanapki", wewnątrz rudo-brązowy rdzeń zewnętrznie oblepiony drobnym żwirem .

[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

jinx · Dołączył: 22 Lut 2017 Posty: 506 Przeczytał: 3 tematy

Dolnokambryjski piaskowiec Nexo z Bornholmu.
Litera "o" w Nexo powinna być przekreślona (u Niemców pisana z umlautem).

Devon

Zaryzykowałbym nawet że piaskowiec arkozowy... przechodzący miejscami w zlepieniec. Co do nazwy, pochodzenia i jego "starości" się nie wypowiadam bo nie wiem.

jinx · Dołączył: 22 Lut 2017 Posty: 506 Przeczytał: 3 tematy

"Zaryzykowałbym nawet że piaskowiec arkozowy... przechodzący miejscami w zlepieniec."

Nexo bywa właśnie określany jako arkoza (więc część zlepieńcowa o niezbyt obtoczonych ziarnach).
W charakterystyce tej skały stoi: "kwarce do jednego centymetra i bardzo liczne jasnopomarańczowe do różowego feldszpaty;
skała wyraźnie warstwowana; na stanowiskach in situ w piaskowcu Nexo włączone są jasnoczerwone, szare i zielonkawe, częsciowo bogate w łyszczyki
lub bardzo drobnoziarniste warstwy" (Rudolph).

Odnosnie "nazwy, pochodzenia i jego starości" warto może dopytać:

Panie tomten, a w jakim miejscu znaleziony?

Devon

Może ja źle zrozumiałem ale "arkozowość" nie polega na dużych (centymetrowych), słabo obtoczonych ziarnach a jedynie na ponad 20%-wym udziale skaleni.

tomten · Dołączył: 31 Paź 2023 Posty: 11 Przeczytał: 7 tematów

Okolice Warszawy a dokładnie tereny nadrzeczne.
Wyłowiłem go ze sterty kamieni a określenie jak tam trafił będzie raczej trudne.

jinx · Dołączył: 22 Lut 2017 Posty: 506 Przeczytał: 3 tematy

"Może ja źle zrozumiałem ale "arkozowość" nie polega na dużych (centymetrowych), słabo obtoczonych ziarnach a jedynie na ponad 20%-wym udziale skaleni."

Zgadza się Devonie, silna skaleniowość ("bardzo liczne jasnopomarańczowe...")
jest wymieniona zaraz po tych nieszczęsnych kwarcach, które wspomniałem jedynie dla kompletności charakterystyki skały.

Natomiast "niezbyt obtoczone ziarna w części zlepieńcowej" wspomnialem,
bo zlepieniec raczej kojarzy sie ze skałą z dobrze obtoczonym ziarnem, podczas gdy arkoza ponoć ze słabo lub wcale nie obtoczonym,
więc ta cecha (obtoczenie) ciąży trochę w przeciwne strony w tych dwóch najwidoczniej niewykluczających się rodzajach skał (arkoza vs zlepieniec).

Jesli z Warszawy, to teraz trzebaby odpowiedziec na pytanie czy bornholmskie narzutniaki występują w Warszawie.
Trochę mocno na wschód, ale pewnie szansa jest wieksza niż w Suwałkach.

Devon

"arkoza vs zlepieniec"
To dwie różne kategorie i nie można ich porównywać ze sobą. Należałoby zestawić raczej:
- piaski/piaskowce szarogłazowe, arkozowe, kwarcowe - w zależności od udziału okruchów skał, skaleni, kwarcu,
- zlepieńce, piaskowce - w zależności od wielkości ziaren/otoczaków,
- zlepieńce, brekcje - w zależności od stopnia obtoczenia składników tychże skał
- zlepieńce, żwiry - w zależności czy skała jest lita czy luźna
Oczywiście, jak to w przyrodzie, zawsze są stadia pośrednie Smile

.
Niemniej faktycznie arkoza może mieć mniej obtoczone ziarna ponieważ skalenie są mniej odporne fizycznie i chemicznie od kwarcu więc przy długim transporcie a tym samym coraz lepszym obtoczeniu udział skaleni spada.

jinx · Dołączył: 22 Lut 2017 Posty: 506 Przeczytał: 3 tematy

Co ciekawe Czubla w swoim Ćwiczeniowniku pisze, że
skalenie w arkozach zazwyczaj są ostrokanciaste z powodu dobrej łupliwości.

A nie, że z powodu krótkiego transportu.
Z tego rozumiem ze transport głównie je zmniejsza/rozdrabnia, ale raczej nie zaokrągla, więc stopnie obtoczenia ziaren dotyczą kwarcu raczej niż skaleni.
Natomiast dla skaleni kanciastość nie odzwierciedla (niezbyt odzwierciedla?) długości transportu.

Devon

Pewnie każdy z czynników ma swój udział.
Krótki transport, siłą rzeczy, musi być odzwierciedlony w słabszym obtoczeniu. Choć pewnie nieco innym dla różnych minerałów/skał.
Tworzenie "nowych" otoczaków skaleni podczas ich rozłupywania jakby odnawia udział ostrokrawędzistej frakcji. Nawet daleko od źródła powstania otoczaków... czy raczej gruzu.
Przy długotrwałym transporcie (trwającym setki czy tysiące lat - bo przecież to nie jest tak, że transport jest ciągły a odbywa się zazwyczaj podczas powodzi czy wezbrań, no i nie musi być rzeczny a np. lodowcowy czy morski) duży udział ma wietrzenie chemiczne gdzie skalenie przechodzą w minerały ilaste i znikają z frakcji otoczaków.

jinx · Dołączył: 22 Lut 2017 Posty: 506 Przeczytał: 3 tematy

Panie tomten, to jednak nie jest bornholmski Nexo.

Czubla napisał m.in. książkę pt. "Eratyki fennoskandzkie w osadach glacjalnych Polski i ich znaczenie badawcze" (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2015),
w której jak byk stoi (na str. 155), że:

"W spągu piaskowców jotnickich najczęściej występują zlepieńce, często arkozowe,
przechodzące ku górze w typowe ceglastoczerwone do ciemnoczerwonych piaskowce o bardzo dużej miąższości."

Uwzględniwszy więc ogrom wychodni piaskowców jotnickich, ich pospolitość w naszych narzutniakach i wschodnie połozenie Warszawy,
wychodzi mi, że sto razy bardziej prawdopodobny od Nexo (a może tysiąc razy bardziej) jest piaskowiec jotnicki,
któremu po prostu przytrafiło się być nieco bardziej (niż zwykle) arkozowo-zlepieńcowym.

Punkt dla Devona, który nie brnie jak żółtodziób w nadmierną precyzję identyfikacji.

Sad

Devon

A jakaś nagroda za te punkty będzie ? Very Happy

tomten · Dołączył: 31 Paź 2023 Posty: 11 Przeczytał: 7 tematów

dziękuję bardzo za zaangażowanie i pomoc w poszukiwaniach odpowiedzi.
Zastanawiałem się skąd wziąłby się bornholmski Nexo w okolicach Warszawy?

jinx · Dołączył: 22 Lut 2017 Posty: 506 Przeczytał: 3 tematy

> skąd wziąłby się bornholmski Nexo w okolicach Warszawy?

Ja nie wykluczam, że to jest mozliwe (występowanie narzutniaków bornholmskich w Warszawie) ponieważ rozprzestrzenienie narzutniaków
z punktu źródłowego ma postać dość szerokiego wachlarza (szerokiego klina),
który czubek ma w wychodni, a szeroko otwarty łuk (szeroki koniec) jest skierowany z grubsza na południe.
Więc werdykt zalezy od tego jak szeroki jest to klin.

Po prostu nie wiem, ale to jest do ustalenia - trza pogrzebać w jakiejś geowarszawskiej literaturze.
Narzutniaki z bornholmu znaleźć można w Łodzi, a to juz niedaleko od Wawy.

Ale jesli jotnicki piaskowiec moze tez tak wyglądać, a wiemy ze jest go dużo i jest rozpowszechniony "wszędzie", to należy dac pierwszeństwo jotnickiemu.